Een Pelni reis en de kerkklok gift voor Batakland

Toen in 1957 de KPM werd genationaliseerd moest de Indonesische Regering voor vervanging zorgen en werd de Pelni (Pelarajan National Indonesia) opgericht. Na een periode van vallen en opstaan kwam een redelijk functionerend bedrijf tot stand.

In de negentiger jaren heb ik het genoegen gehad om een tweetal reizen als passagier mee te maken. Weer even kunnen genieten van het varen op de Javazee, het bedrijf aan boord meemaken maar nu als passagier. Wat een rust gaat er voor een ex-wtk uit als je het gedreun van de motor op de achtergrond kunt voelen en horen. In de havens dezelfde chaos van door elkaar krioelende passagiers en wegbrengers en toeschouwers.

Een van die reizen wil ik eruit lichten:

De Pelni schepen waren toen nog nieuw en gebouwd door de Meyerwerft in Papenburg, Duitsland.

Ze beschikten over 4 klassen voor in totaal 1729 personen.

De reis was met ms Umsini en ging van Jayapura (voorheen Hollandia) naar Sorong, Ternate, Bitung Udjung Pandang (nu weer Makassar), Surabaya en Tanjung Priok.

Een eenvoudige maar comfortabele hut in de eerste klas. Als speciale gunst toegang tot het schavotje boven de brug om te genieten van de omgeving zonder al de passagiers om je heen. Genieten geblazen!

Op een zondag werd bekend gemaakt dat er voor de christenen een dienst zou zijn. Na de dienst maakten we kennis met de chief steward, die vertelde dat hij van origine Batakker was en christen. Hij vroeg mij hoe komt het dat u Behasa spreekt en verstaat en toen kwam natuurlijk uit dat een vaartijd bij de ‘KPM -ahli-mesin’ de oorzaak was. Toen was het ijs gebroken. Ik kwam veel te weten over het reilen en zeilen van de Pelni. Voor veel zaken werden toen nog de nederlandse namen gebruikt, veel officieren en onderofficieren hadden nog gevaren bij de KPM en spraken soms nog een mondvol Nederlands. Nergens ontmoette ik enige vijandigheid of wrok over het koloniale verleden of over de KPM-periode.

Uiteraard maakte ik ook kennis maken met de hwtk, een plezierige open technicus, die ook een begaafde gouache schilder van schepen bleek te zijn. Hierover later meer in dit verhaaltje.

De chief steward, een Batakker, vertelde dat zijn geboortedorpje op Sumatra provincie Tapanuli was en in een bergachtig gebied lag met zeer onvruchtbare grond, dus met veel armoede. De christelijke gemeenschap bezat een gammel kerkje en een luidklok die helaas gebarsten was en daardoor onbruikbaar. In Nederland zijn er luidklokken die al eeuwen meegaan, waarschijnlijk heeft men hier, voor meer geluid, de klepel verzwaard en niet beseft dat klok en klepel op elkaar zijn aangepast, dus tot een schade kan leiden die niet reparabel is. U raadt het al: kunt U voor een luidklok zorgen?

Terug in Nederland bleek dat er toen geen tweedehands markt voor luidklokken was.

Maar, eens gebeld met Eysbouts in Asten, de bekende klokkengieter, met de vraag of zij een oplossing wisten.

Laat nu de klokkengieter een klok met de juiste stemming en afmetingen hebben die omdat het randschrift van de klok een fout bevatte dus niet door de opdrachtgever kon worden geaccepteerd. Voor mij geen probleem want het randschrift kon er worden afgedraaid. Ik kreeg een aanbod inclusief zeewaardige verpakking met klepel en bevestiging materiaal. De prijs was redelijk en met behulp van enkele donaties kwam het bedrag snel bij elkaar en kon de koop worden gesloten.

Met een Pelni schip, bij Meyer werft in Papenburg in afbouw en bijna gereed voor vertrek, kon de klok als reservedeel naar Indonesia verscheept worden.

Twee maanden later was de klok op zijn bestemming en kreeg een plaats in een nieuwe klokkentoren, zoals wij een paar jaar later konden zien tijdens een bezoek ter plaatse!

Met de hwtk heb ik vele jaren contact onderhouden in de vorm van brieven, het sturen van boeken zoals KPM en KJCPL van Mulder, Studieboeken zoals Koeling en Airconditioning. Als contra prestatie kreeg ik een aantal gouaches van schepen waarop ik had gevaren. Dagelijks kijk ik naar de afbeeldingen van o.a. ms van Cloon, ms Lemaire, ms Camphuys en ms Kaimana, die nog niets van de originele kleuren hebben verloren.

Jaren later, in 2004, toen ik op een missie was in Sorong ben ik een keer naar de haven gegaan om de aankomst en vertrek van een Pelni schip mee te maken. De herinneringen aan de KPM-tijd kwamen weer boven: heet, druk, chaos, barang-dragers, verkopers van snacks en fruit, eigenlijk als vanouds.

Ik heb prachtige herinneringen toen nog kunnen meemaken. Het inter-eiland verkeer is namelijk veranderd en de Pelni is ook voor wat de passagiersvaart betreft grotendeels achterhaald door het vliegtuig.

Ook de Pelni heeft nu zijn Tempo Doeloe.

I.S.Schaafsma